‘Wie droomt er niet van om zich van zijn innerlijke grenzen te bevrijden? Of van een machine die je daarbij kan helpen? Dan zouden er werkelijk geen grenzen meer bestaan, zou je je vrij door de wereld kunnen bewegen.’
Deze tekst vind je op de Border Remover, het ‘apparaat dat u van uw innerlijke grenzen kan bevrijden’.
In het werk van het Russische kunstenaarsechtpaar Marta Volkova en Slava Shevelenko, dat in 1991 naar Nederland vluchtte, lopen feit en fictie en collectieve en persoonlijke geschiedenis door elkaar. In hun projecten draait het steeds om de vraag hoe realiteit en mythe elkaar beïnvloeden. Met hun sculpturen, installaties en pseudowetenschappelijke presentaties – compleet met modellen en archiefmateriaal – zetten ze de kijker op het verkeerde been. Bijvoorbeeld in From the Life of the Beetles (2014) waar in een nagebootst laboratorium een nieuwe keversoort wordt gepresenteerd. Het vermogen van dieren tot nabootsing heeft bij deze soort geleid tot het imiteren van Euromunten. Totdat je twijfel het overneemt en het je duidelijk wordt dat er dieperliggende gedachten achter schuil gaan. In dit geval de vergaande commercialisering van onze wereld.
Met groot gevoel voor understatement en humor weten deze kunstenaars hun verhalen geloofwaardig te verbeelden. Dat doen ze door te vertrekken vanuit collectieve mythes of voort te borduren op de werkelijkheid, vooral daar waar die absurde trekken begint aan te nemen. De sculptuur in het Rembrandtpark lijkt bijvoorbeeld klassiek van opbouw, totdat je ziet dat zowel de sokkel als het beeld belangrijke componenten uit het verhaal verbeelden. In de cabine bij de Border Remover is een verwijzing te zien naar de Leidse fles. De voorloper van de batterij en vinding van een Leidse natuurkundige.
Grote constante in hun oeuvre is het begrip mentale vrijheid, waarin alles mogelijk en denkbaar is. Beiden groeiden op in Sint-Petersburg waar in vrijheid hun kunstenaarschap beoefenen onmogelijk was. Ze tonen de kracht van de verbeelding en van het vrije denken. De Border Remover kan niet worden gebruikt maar, luidt de instructietekst, het besef dat zo’n apparaat bestaat is misschien al voldoende.
Rusland, 1955 (Volkova) en 1953 (Shevelenko), wonen en werken
in Maastricht
Tekst: Véronique Hoedemakers
