Historie Totstandkoming van het Singelpark Het Singelpark is een burgerinitiatief dat voortkomt uit Stadslab. Jeroen Maters heeft in 2012 het initiatief genomen tot het project van een aaneengesloten wandelroute aan de binnenkant van de singels die Leiden omringen. Inwoners en gemeente bundelen sindsdien hun krachten met andere partners. Samen werken we aan het verwezenlijken van onze droom: de Leidse singels als een mooi, levendig, botanisch stadspark voor iedereen. De organisatie van de benodigde activiteiten is in handen van het bestuur van de Stichting Vrienden van het Singelpark. De Vrienden zien in het Singelpark een uitgelezen kans om de stad Leiden te versterken voor inwoners en organisaties van nu en voor generaties na ons. Geschiedenis van de Leidse singelring De Leidse singelring is de grootste stedelijke verdedigingsgordel van Europa waarvan de structuur nog duidelijk zichtbaar is. De hele ring van verdedigingsgrachten om de historische binnenstad is nog intact. Met de aanleg van het Singelpark wordt het unieke historische karakter van de Leidse singels versterkt en uitgelicht. Nieuwe functies op oude wallen Leiden is voor het jaar 1000 ontstaan uit een kleine verzameling boerderijen langs de Rijn, aan de oude Romeinse heerweg, tevens grens. De nadruk lag op het punt waar je dankzij een eiland in de rivier, Waardeiland ter hoogte van de huidige Burcht, makkelijker over kon steken. Pas rond 1200 kan je spreken van een stadje waaromheen sloten ter verdediging gegraven zijn: het huidige Rapenburg. Naarmate de stad telkens uit zijn jas groeide waren grotere ringen van singels nodig. Na de Spaanse belegering van 1574 werd de stad nog een laatste keer sterk uitgebreid. Toen ontstonden de huidige buitensingels in 1659. Dat is de ring van het Singelpark. Nieuwe functies buiten de stad Overigens werd de stad pas in de loop van 19e eeuw buiten de singels uitgebouwd. Daartoe moest Leiden grond kopen van Leiderdorp, Oegstgeest en Voorschoten. Vanaf de 19e eeuw ook verschenen voor die tijd typerende nieuwe functies op de oude wallen: begraafplaatsen, stadsparken, fabrieken, plus ruimte voor de universiteit, het garnizoen en stadsvilla’s. De stadsmuren, muurtorens en poorten werden vrijwel allemaal gesloopt. Twee poorten en een muurtoren zijn bewaard gebleven: de Zijlpoort, Morspoort en waltoren Oostenrijk. De vestingstructuur De Leidse singels hebben een duidelijke basisstructuur van een verdedigingsgordel. Aan de binnenkant de binnenvestgrachten. Dan de muren of wallen, met daarin stadspoorten. Oorspronkelijk had Leiden een stadsmuur met muurtorens helemaal rondom. In de eeuw na Leidens Ontzet (1574-1659) werd Leiden sterk uitgebreid aan de zuidoost-, oost- en noordzijde. Vandaar dat je aan die kant van de stad brede, hoge stadswallen (bolwerken) kunt vinden. Vervolgens de vestinggracht of vest, een ongeveer vijftien meter breed water. Deze wordt vaak ten onrechte de singel genoemd. Singelpad De eigenlijke singel is de weg die om de stad loopt, niet het water. Het water wordt dan singelgracht genoemd. De singel omsingelt de stad en werd veel gebruikt om te wandelen (flaneren). Paard en wagen mochten er niet komen. Met daarachter weer een singelsloot. Groen karakter De Leidse singelring heeft altijd een groen karakter gehad. Buiten de singels begon het platteland en de wallen zelf waren met gras begroeid. Het stadsbestuur maakte destijds van de vestingwallen al een groene zone. Het bestuur liet sinds 1592 aan de singel buiten de vestinggracht een dubbele rij bomen planten, met daartussen het singelpad (de singel). Deze bomen dienden ter versiering, voor de recreatie en voor de gezondheid van de stadsbewoners. Een behoorlijk modern klinkende motivatie! De singel om de stad werd een belangrijke wandelroute. Het stadsbestuur plaatste zelfs bankjes voor de vermoeide wandelaar. Het groene uiterlijk van Leiden viel buitenlandse bezoekers op. De Engelsman William Aglionby (1669) vroeg zich zelfs af of “Leyden was in a wood, or [a] Wood in Leyden.” Dit groene karakter werd pas minder vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw. De bijl ging in de buitenste bomenrij en het singelpad. Het zand van het singelpad maakte plaats voor asfalt ten behoeve van het autoverkeer. De bedoeling is dat in het Singelpark de dubbele bomenrij aan de buitenzijde van de singelgracht waar mogelijk weer in ere wordt hersteld. De Leidse singels uitgelicht De Leidse singels van vandaag de dag dateren uit 1681. In dat jaar kwamen de bolwerken en verdedigingswerken gereed om elke vijand te kunnen weerstaan. Een prachtige ring van parken en waterpartijen, samen met twee stadspoorten, is nog over uit dat rijke verleden. Mors- en Rijnsburgersingel Door: Floris Wouterlood De Mors- en Rijnsburgersingel zijn twee singels in de noordwesthoek van Leiden. De Rijnsburgersingel volgt de contouren van het oude bolwerk waarop molen De Valk (gebouwd in 1743; nu museum) staat. De Morssingel strekt zich uit naar de Morspoort en mondt uit in de Rijn. De monumentale Morspoort met het pleintje eromheen is een 17e eeuws juweeltje waarop Leiden met recht trots is. Aan de Morssingel/Rijnsburgersingel: Molen De Put Morspoort Museum Volkenkunde Molen De Valk Lammermarkt Maresingel Door: Floris Wouterlood De Maresingel vormt het grootste gedeelte van de noordelijke zoom van Leidse singels. In de 19e eeuw werden de bolwerken langs de singels gesloopt en vervangen door industrie. Een klein deel van dit verleden wordt nog in stand gehouden. Het meest opvallend zijn de energiecentrale (Lichtfabriek) met z’n 80 meter hoge schoorsteen en ernaast het bedrijfsverzamelgebouw “Nieuwe Energie”. Aan de Maresingel: Energiepark Energiecentrale Nieuwe Energie Huigpark Herensingel Door: Floris Wouterlood Een woonboot met een uitzicht alsof je op het platteland woont. Wie zou dat niet willen? In Leiden kan dat. Aan de Herensingel ligt een sliert woonboten waarvan de bewoners trots zijn op de mooie locatie. De boten liggen verankerd aan de buitenzijde van de singel. De bewoners kijken aan de overkant op het groen van het Blekerspark en de groene omzoming van de begraafplaats Zijlpoort. Aan de Herensingel: Blekerspark RK Begraafplaats Zijlpoort Zijlsingel Door: Floris Wouterlood Als het water van de Zijlsingel kon spreken dan zou het een verhaal kunnen vertellen van eeuwenlange industriële activiteit. Hier stond de Meelfabriek waar schepen granen aanvoerden die werd gemalen en daarna met grote wagens werden afgeleverd aan de verbruikers. Molenstenen draaiden, motoren ronkten, meelstof waaide op en kleurde de omgeving wit. Er liepen mannen in blauwe, grijze en witte overalls. Oude Leidenaars kennen de naam nog: “Meneba”, de laatste zakelijke industriële gebruiker van de Meelfabriek. Waar nu het Ankerpark rust uitstraalt, stond de immense Grofsmederij, een zinderende verzameling ijzersmelters, stampers, buigers en verwerkingsmachines. Aan de Zijlsingel: Zijlpoort Meelfabriek Ankerpark Katoenpark Begraafplaats Groenesteeg Zoeterwoudse Singel Door: Floris Wouterlood De gemeentelijke monumenten en de klassieke bomenrijen langs de Zoeterwoudse Singel zijn fraai en een wandeling raden we zeker aan. Je vindt er mooie en interessante woningen, o.a. een huis waarin de moeder van Vincent van Gogh ooit haar levensdagen heeft gesleten. De stadse kant, het Plantsoen, is een van de gekoesterde parels van het Singelpark. Dat Plantsoen is ‘s zomers een lustoord met grasvlakten, statige lommerrijke bomen, een grote fontein en een volière. Je loopt in een fraai Engels landschapspark door het groen over mooie, goed onderhouden wandelpaden. In het voorjaar bloeien duizenden narcissen langs het water. In de zomer is het park vol met zonaanbidders. Aan de stadskant staan monumentale woonhuizen. Het contrast tussen de Plantsoen-villa’s en de nederige weverswoninkjes pal erachter aan de Binnenvestgracht is enorm. Neem ook een verrekijker mee. Het water van de Zoeterwoudse singel is populair bij futen, reigers, allerlei soorten eenden, waterkippen, zwanen en ganzen. Een verdwaalde reiger speurt er soms naar een lekker hapje en in de winter wordt er wel eens een doodaars waargenomen. Het Plantsoen is een lustoord voor zangvogels. Aan de Zoeterwoudse Singel: Plantage Plantsoen Boisot- en Jan van Houtkade Door: Jan Willem Broekema De Jan van Houtbrug vormt de overgang van de tijd van stadswal en bolwerk, na 1600, en de nog vroegere tijd van stadsmuur en muurtorens, voor 1600. De muurtoren Oostenrijk, een Parel van het Singelpark, bestaat nog. Van de naastgelegen Bourgondië zijn de fundamenten aanwezig.De Jan van Houtkade begint bij de Jan van Houtbrug en loopt door tot de Koepoortsbrug. De Boisotkade begint daar en loopt langs de singel verder naar de Vreewijkbrug (1901), genoemd naar het landgoed dat daar buiten de singels gelegen heeft. Aan de Jan van Houtkade: Muurtoren “Oostenrijk” Aan de Boisotkade: bruggetje over de Vliet Witte Singel Door: Floris Wouterlood De Witte Singel ligt aan de west- en zuidrand van de singelstructuur die de binnenstad van Leiden omsluit en loopt van het Galgewater tot de Zoeterwoudsesingel. Wit is de singel helemaal niet. Groen zou een betere naam kunnen zijn. Het meest markante gebouw aan de singel is ongetwijfeld de Sterrewacht. Ernaast ligt de Hortus botanicus, weerspiegeld in het water van de singel. Zicht op Hortus vanaf het water
